5 Eylül Pazar sabahı sosyal medyada bir arkadaşımın ailesi ile yıldönümü paylaşımına rastladım. Paylaşım, “… yıllar birbirinin tekrarı olsa da çoşkumuz ve mutluluklarımız hep daim olsun…” temennisi ile devam ediyor ve “tekrarın tekrarsızlığı” dizeleriyle Nazım’a atıfta bulunuyordu.
Paylaşımdaki dize, Heraklitos’un “aynı nehirde iki defa yıkanılmaz” sözlerini anımsattı bana. Ve “tekrarın tekrarsızlığı” dizesinin izini sürmeye başladım. Nazım 23 Şubat 1958 de Varşova’da yazdığı şiirin sonunu bu dizeyle bitirmişti. Şiirde, dün yazmış olduğum Ferhan Şensoy yazısındaki profile uyan sözlerle de karşılaşmak beni benden aldı.
Yürümek iyiye, haklıya, doğruya
Dövüşmek yolunda iyinin, haklının, doğrunun
Beni sarıp sarmalayan bu etkileyici Nazım şiiri ve öyküsünün, sizlerinde dikkatini çekebileceğini umuyorum.
Rivayet odur ki Nazım ciddi bir rahatsızlık geçirir. Koma halinde yatarken yanında doktoru, yoldaşı, aşkı Galina Grigoryevna Kolesnikova vardır. Galina, Nazım’ın bedenen iyileştirmek için ruhunu beslemek gerektiğini düşünür ve O’na hasta yatağında sürekli müzik dinletir. Bunların içinde bir plak vardır ki pikaptan hiç kalkmaz.
O plak, tekrarlardan oluşan Sebastian Bach’ın Do Minör Konçertosu’dur. Nazım hastalığı süresince dinleyerek ruhunu doyuran bu besteyi iyileşir iyileşmez kalemi eline alarak adeta harflerle tekrar besteler.
Nazım’dan bir konçerto dinlemeye ne dersiniz,
Sebastian Bach’ın 1 Numaralı Dominor Konçertosu
Güz sabahı üzüm bağında
sıra sıra büklüm büklüm kütüklerin tekrarı.
Kütüklerde salkımların,
salkımlarda tanelerin,
tanelerde aydınlığın.
Geceleyin çok büyük, çok beyaz evde
her birinde ayrı ışık,
pencerelerin tekrarı.
Yağan bütün yağmurların tekrarı
toprağa, ağaca, denize,
elime, yüzüme, gözüme,
ve camda ezilen damlalar.
Günlerimin tekrarı,
birbirine benzeyen, benzemeyen günlerimin.
Örülen örgüdeki tekrar,
yıldızlı gökyüzündeki tekrar
ve bütün dillerde seviyorumun tekrarı,
ve yapraklarda ağacın tekrarı,
ve her ölüm döşeğinde acısı tez biten
yaşamanın.
Yağan kardaki tekrar,
incecikten yağan karda,
lapa lapa yağan karda,
buram buram yağan karda.
sen tipide savrularak
ve yolumu kesen kardaki tekrar.
Çocuklar koşuyor avluda,
avluda koşuyor çocuklar.
İhtiyar bir kadın geçiyor sokaktan,
sokaktan ihtiyar bir kadın geçiyor,
geçiyor sokaktan ihtiyar bir kadın.
Geceleyin çok büyük, çok beyaz evde
her birinde ayrı ışık,
pencerelerin tekrarı.
Salkımlarda tanelerin,
tanelerde aydınlığın.
Yürümek iyiye, haklıya, doğruya
Dövüşmek yolunda iyinin, haklının, doğrunun
Zaptetmek iyiyi, haklıyı, doğruyu.
Sessiz gözyaşın ve gülümsemen gülüm,
hıçkırıkların ve kahkahan gülüm,
pırıl pırıl bembeyaz dişli kahkahanın tekrarı.
Güz sabahı üzüm bağında
sıra sıra büklüm büklüm kütüklerin tekrarı.
Kütüklerde salkımların,
salkımlarda tanelerin,
tanelerde aydınlığın,
aydınlıkta yüreğimin.
Tekrardaki mucize gülüm,
tekrarın tekrarsızlığı…
Son söz: Büyük şair 1958’de söylemiş, “tekrarın tekrarsızlığı…”
