Elif Ören / 15 Nisan 2022
Malta’nın ne kadar dindar bir ülke olduğunu biliyoruz. Neredeyse her köşe başında gösterişli kiliseler var. Yıl boyunca harika şölenler olur bu küçük adada. Özellikle Holy Week (Kutsal Hafta) zamanı yapılan etkinlikler bu şölenlerin en belirgin olanlarından biridir kesinlikle.
Good Friday zamanı sokaklar, Roma Katoliklerinin acı çekme, ölüm, diriliş inançlarına olan saygıyı göstermek için adeta bir açık hava tiyatrosuna çevrilir.
Her yıl Good Friday günü, dünyanın dört bir yanındaki Hıristiyanlar İsa Mesih’in ölümünü anarlar. Üç gün sonra dirilişi olacaktır ve bu hadise kilisenin en büyük şöleni olmakla birlikte inananlar için çok yoğun dini duyguların hissedildiği bir andır.
Renkli ve coşkulu kutlamaları seven Maltalıların muhteşem hayal güçlerinin en net görüldüğü etkinliklerden biri Good Friday alayıdır.
Bu haftayı sabırsızlık ve heyecanla bekleyen Katolik Maltalılar, şu birkaç gün için devasa güzellikte görüntüler ve ritüeller hazırlarlar. Holy Thursday (Kutsal Perşembe) akşamı geleneksel Yedi Kilise Ziyareti (Seven Churches Visitation) yapılarak kasabalar ve köyler arasına adeta akın edilir; meraklılar Son Akşam Yemeği (Last Supper) tuz ve pirinç teşhirleri ve minyatür heykel setleri sergilerken, şekerlemeciler lezzetli bir badem ve ballı bisküvi olan kwareżimal gibi özel “oruç” tatlılarını yaparlar.
Good Friday günü kiliseler, geleneksel süs tarzından yoksunmuş gibi kasvetli bir görünüm verir. Öğleden sonra geç saatlere kadar, çeşitli kasaba ve köylerde, İsa’nın tutkusu ciddi bir heykel alayı ile anılacaktır.
Bu heykellerin her biri, Mesih’in Tutkusu’ndaki belirli bir bölümü temsil eder ve taşıyıcılar tarafından taşınır. Bir heykel ile diğeri arasında (toplamda on kadar) katılımcılar, törene onurlu bir şekilde katılan İncil karakterleri gibi giyinirler. Birçok alayı, bir haç taşıyan ve bazen de bir inanç veya kefaret eylemi olarak çıplak ayaklarına bağlı zincirleri sürükleyen adamları içerir.
Ruh hali, kilise çanlarının çalmasının Mesih’in Dirilişini ilan ettiği Pazar günü tamamen değişecektir. Paskalya Pazar günü öğleden sonra, dirilen Mesih’in heykeli ile bir alay, festival ezgileri çalan bando eşliğinde sokaklarda hareket edecektir. Sonunda, yollar açılacak ve heykeli taşıyanlar dirilen Mesih’i zaferle kiliseye geri taşımak için koşacaklardır.
Paskalya günü ise geleneksel olarak özel bir aile yemeği ile kutlanır. Aynı zamanda akrabaları ve arkadaşları ziyaret etme, iyi dilekler ve küçük hediyeleşmeler zamanıdır. Çocuklara çikolata kaplı paskalya yumurtaları ve pudra şekeri kaplı tavşan, kuzu, balık veya kalp şeklinde badem dolgulu “figolla” hamur işi vermek de bir gelenektir.
Kutsal haftaya kadar oruç tutulur. Bu oruç Müslümanların tuttuğu oruçtan farklıdır. 1970’den beri, Roma Rite Lent’te Ash çarşamba günü başlar ve Maundy perşembe akşamı Rab’bin Sofrası Ayini ile sona erer. 44 günlük bir süredir. Ve oruç, kutsal cumadan bir gün önce perşembe günü son bulur.
Onlar genellikle oruçlu oldukları hafta boyunca şekerli yemeyi kesiyorlar. Maltalı bir arkadaşım evime misafir oldu. Ona ne ikram edebileceğimi sordum. Evimde türlü türlü kahveler var ve onları pişirmek için neredeyse her türlü alternatife sahibim. “Kahve içer miyiz?” dedim. Maltalı arkadaşım dedi ki; “Bizim için oruç zamanı, normalde şekerli şeyler yenmez ya da vazgeçmekte zorlanılan bir şey seçilir. Böylelikle Tanrı’ya ve İsa’ya sevgi ve minnetimizi sunarız. Şeker benim için kolaydı, zor olan kahveden vazgeçmekti, bu yüzden orucumu kahve üzerine yapıyorum.”
Malta’da Good Friday alayını ziyaret etmek unutulmaz ve keyif veren bir deneyim olacaktır. Romalı askerler, Yahudi rahipler ve önemli İncil figürleri gibi giyinmiş yüzlerce oyuncu; İsa Mesih’in tutkusunu ve ölümünü betimleyen ustalıkla ve güzelce oyulmuş tarihi heykellerin ardından bandoların ve cenaze marşlarının çaldığı monoton bir ritimde yürüyor olacaklar.
Bugün; Rabat, Żebbuġ ve Mosta gibi bazı kasabalarda, beyaz pelerinler giymiş, ayaklarında haç taşıyan ya da zincir çeken kukuletalı tövbekarlarla sık sık karşılaşırsınız.
Sokaklarda İncil hikayesini anlatanlar, topluca ve gönüllü olarak bu sokak dramasında yer alan, genellikle üniformaların ve dönem kostümlerinin pahalı kopyalarına bir servet harcayan tutkulu sakinler olacaktır.
Ve Maltalılar temalı yiyecekleri sevdiği için, geçit törenini izlerken birkaç sfineġ (hamsi ile doldurulmuş kızarmış ekmek hamuru), karamelli tal-ħarrub (harnup tatlısı), sıcak çapraz çörekler veya qagħaq tal-appostli (bademli ekmek halkaları) kaçırmamalısınız.