Selamlar! Bu hafta kültürel farkındalığımızı artırmak amacıyla geçmiş yazımızda olduğu gibi bizlere coğrafi olarak uzak, fakat kalben yakın Brezilya serimiz ile devam ediyoruz.
Brezilya, küresel olarak kültürel çeşitliliği ile bilinir. Fakat Amerika kıtasının doğusunda yani Avrupa’da yaşayan kitlenin futbol ve samba dışında bildiği farklı detaylar olduğu da şüphelidir. Türkler olarak bizler de genel olarak bu ikilinin dışına çıkamamakla birlikte, bu çeşitliliğin aslında Sertanejo, Forró ve Brega gibi saklı hazinelerle dolu olduğunu bilmemiz; Brezilya diasporası ile ülkemiz vatandaşlarını daha da yakınlaştıracak etmenlerin başında gelecektir. Peki nedir bu Sertanejo, Forró ve Brega? Hep birlikte inceleyelim.
Sertanejo, Brezilya folk müziğinin geniş kitlelerce dinlenen ve kökeni kırsal bölgelere dayanan bir türüdür. Nev-i şahsına münhasır kökenlerine binaen; genellikle romantik ve pastoral konuları işleyen Sertanejo’nun, genel olarak halk müziğinin kökenlerini yansıtan gitar, akordeon, mandolin ve keman gibi enstrümanlar ile icra edildiği görülmektedir.
Günümüze bakıldığında, Sertanejo’nun yoğunlukla Mato Grosso ile Mato Grosso do Sul eyaletlerinde ve Brezilya’nın güney kısmında kalan diğer eyaletlerinde icra edildiği ve dinlendiği görülecektir. Fakat küreselleşmenin etkisi ve bu nedenle müziğin evrimleşmesinden ötürü Sertanejo’nun “Sertanejo Universitário” ismi altında pop/mix müzikle birleştirilmiş “modern” bir türü yaratılarak, özellikle gençlik kültürünü yansıtan ve bir çoğumuzun da yakından bildiği Gusttavo Lima, Michel Teló, Alex Ferrari gibi şarkıcıların “Balada Boa”, “Ai Se Eu Te Pego” ve “Bara Bará Bere Berê” isimli eserleri bu kategoriye girebilecek eserlerdendir. Klasik Sertanejo temsilcilerine ise Sérgio Reis, Chitãozinho & Xororó, Leandro e Leonardo ve Zeze Di Camargo e Luciano gibi sanatçılar örnek gösterilebilir.
Forró ise, Brezilya’nın kuzeydoğusunda (Maranhão, Piauí, Ceará, Rio Grande do Norte, Paraíba, Pernambuco, Alagoas, Sergipe ve Bahia eyaletlerini kapsayan coğrafi bölge) ortaya çıkmış bir “müzik ve dans” türüdür. Popülaritesini “Festas Juninas” (Haziran Festivalleri) ile kazanmış olan bu türün kökeni, özellikle Pernambuco ve çevre eyaletlerde mısır, kahve, şeker kamışı vb. tarım plantasyonlarında çalışan işçilerin çalışırken söyledikleri şarkılara dayanmakta; yoğunlukla akordeon, üçgen, gitar, zabumba (Afro-Brezilya davulu) ve rabeca (Brezilya kemanı) gibi enstrümanlarla icra edilmektedir.
Sertanejo’da olduğu gibi, Forró’nun modernleştirilmiş hali elektrik gitar, org ve bateri ile icra edilen “modern forró” veya “Forro Universitário” olarak bilinmektedir. Konularını aşk, terk edilme, eski sevgiliye duyulan özlem, tutku, heyecan gibi başlıklardan alan Forró’nun klasik temsilcileri Luiz Gonzaga, Dominguinhos, Geraldo Azevedo, Elba Ramalho, Alceu Valença ve modern temsilcileri Aviões do Forró, Banda Mastruz com Leite ve Wesley Safadão olarak gösterilebilir.
Forró’nun müzik türü olması özelliğinin yanında bir dans türü özelliği olduğunu da belirtmiştik. Brezilya dışındaki ilk Forró festivali 2008 yılında “Forró de Domingo” ismiyle Stuttgart, Almanya’da gerçekleştirilmiş ve Brezilya dışında yapılan en büyük Forró festivali olma özelliğini de günümüze kadar korumayı başarmıştır. Konu hakkında daha ayrıntılı bilgi edinmek için 1991 yılında gerçekleştirilen 33. Grammy Ödülleri’nde “Best Traditional Folk Album” (En İyi Halk Müziği Albümü) ödülünü kazanmış bir derleme albümü olan “Brazil: Forró – Music for Maids and Taxi Drivers” dinlenebilir ve Jack A. Draper tarafından kaleme alınmış “Forró and Redemptive Regionalism from the Brazilian Northeast” adlı eser okunabilir.
“Brezilya’nın arabeski” olarak adlandırdığım Brega ise, Forró gibi Brezilya’nın kuzeydoğusunda doğmuş ve tüm Brezilya’ya yayılmıştır. Genel olarak aşk acısı, ayrılık, özlem gibi konuları işleyen Brega’nın kökeni tam olarak bilinmese de “Cabaré” isimli eğlence merkezlerinden veya Brezilyalı opera sanatçısı “Vicente Celestino” nun operet eserlerinden gelmiş olabileceği düşünülmektedir. Klasik olarak gitar, bateri, akordeon gibi çalgıların yanında saksafon da baskın olarak görülebilmektedir. Aslına bakarsanız Brega, dinlediğimde “hafif arabesk” tadı aldığım bir müzik türü olmuştur. Bu türün en ünlü temsilcisi “Brega’nın Kralı” olarak adlandırılan ve 2013 yılında akciğer kanseri nedeniyle vefat etmiş Reginaldo Rossi olmakla birlikte; Alcides Gerardi, Carlos Alberto, Orlando Dias gibi sanatçılar da bu türün bilinen temsilcileri arasında sayılabilir.
Son olarak; Türkçe dilinde dünya kültürleri hakkında akademi dışı veya akademik çalışmaların kısıtlı olduğu görülmekte, bu durum doğal olarak Brezilya ve Brezilya kültürü hakkındaki çalışmalara da yansımaktadır. Arama motorlarında ilk sıralarda çıkan Vikipedi’nin Sertanejo maddesi dört kısa cümle ile özetlenmiş, Forró ve Brega ise kendine yer dâhi bulamamıştır. Yukarıda bahsetmiş olduğum müzik türleri hakkında herhangi bir Türkçe kaynak ise ne yazık ki bulunmamaktadır.
Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere, hoşça kalın!
Gökhan Şimşek iletişim: [email protected]
