5 Aralık 2020 / Malta
Bundan tam 86 yıl önce bugün, Anayasa ve Seçim Kanunu’nda yapılan değişiklik ile Türkiye Cumhuriyeti kadınlara millletvekili seçme ve seçilme hakkını tanıdı.
Türk kadınları bu hakkını İsviçreli hemcinslerinden 36, Fransız hemcinslerinden 11, Belçikalı hemcinslerinden ise 14 yıl önce elde ettiler.
1800’lü yılların ikinci yarısından itibaren Kadınlar Halk Fırkası’nı kuran Nezihe Muhiddin ve arkadaşlarının çabaları ve Atatürk’ün sağladığı inkılaplar sayesinde 1930’da başlayan kadınların seçme ve seçilme hakkını elde etme mücadelesi 86 yıl önce bugün 5 Aralık 1934’te Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne seçilmelerini sağlayan milletvekili seçme ve seçilme hakkı ile tamamlandı.
Kadınların, Cumhuriyet tarihinde ilk olarak 3 Nisan 1930’da belediye seçimlerine katılmalarıyla kullanılmaya başlanan bu hak, 26 Ekim 1933’te köy muhtarı ve köy heyetine seçme ve seçilme haklarını elde etmeleriyle devam etti.
Şehir meclislerine girebilen kadınlar arasında İzmir seçimlerinde Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF)’nın iki kadın adayı olan Hasane Nalan ve Benal Nevzat Hanımlar ile, İstanbul seçimlerinde CHF adayı olan Rana Sani Yaver (Eminönü), Seniye İsmail Hanım (Beykoz), Ayşe Remzi Hanım (Beyoğlu), Nakiye (Beyoğlu), Latife Bekir (Beyoğlu) Hanımlar vardı.
Artvin ili Yusufeli ilçesine bağlı Kılıçkaya beldesinde belediye başkanı seçilen Sadiye Hanım, “Türkiye’nin İlk Kadın Belde Belediye Başkanı” olmuş ve bu görevi iki yıl yürütmüştür.
Aydın’ın Çine ilçesine bağlı Demirdere köyünde (Bugünkü Karpuzlu ilçesi) yaklaşık 500 oy alarak seçimi kazanan Gül Esin, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın muhtarı oldu.
1934 yılı 5 aralık gününe geldiğimizde milletvekili seçme ve seçilme hakkını elde eden Türk kadını, bu hakkını ilk kez 1935 yılında meclis seçimlerinde kullanmıştır. 1935 yılında gerçekleşen ilk seçimlerde meclisteki 395 vekilin 18’i kadın idi ve bu da yüzde 4,6’lık bir oranla dünyada ikinci sıraya karşılık geliyordu. İlk kadın milletvekilleri arasında Hatice Özgener, Ferruh Güpgüp, Şekibe İnsel, Sabiha Gökçül, Mihri Pektaş, Nakiye Elgün gibi isimler öne çıkıyordu. Sonraki yıllarda ise Halide Edip Adıvar gibi milletvekilleri de Meclis kürsülerinde siyaset yapmaya devam ettiler.
1935’te seçimlerde mecliste yer alan kadın sayısında dünya ikincisi olan Türkiye, ne yazık ki 2019 yılında 600 milletveli içinde 102 kadın milletvekili ile sadece yüzde 17’lik bir oranla mecliste yer alabiliyor. Bu oran ise bizi dünyada 118. sıraya itmiş durumda.
